Śniadecki Jędrzej (Andrzej), pseud.: Filozoficzny próżniak wileński, J. Ś., Sotwaros, Rej, Szlachcic na Łopacie, Uważnicki Bogumił, Szlachcic Oszmiański, Włóczęga Guliwer (1768—1838), biolog, lekarz, chemik, profesor Uniwersytetu Wileńskiego, publicysta.
Ur. 30 XI w Żninie albo Rydlewie koło Żnina, był czwartym, najmłodszym synem Andrzeja (Jędrzeja, zm. ok. 1780), pochodzącego być może ze zubożałej rodziny szlacheckiej h. Leliwa, absolwenta Kolegium Lubrańskiego w Poznaniu, piwowara, ławnika i burmistrza Żnina, właściciela gospodarstwa w Rydlewie. Matką Ś-ego była Franciszka z Giszczyńskich, a starszymi braćmi: Franciszek (zm. w dzieciństwie), Jan (zob.) oraz Józef (zm. 1814), prawnik i dzierżawca majątku Niesłabin w Wielkopolsce, pełnomocnik i pisarz konsystorza biskupiego w Poznaniu.
Pierwsze nauki pobierał Ś. w szkole przy klasztorze kanoników regularnych w Trzemesznie. Po śmierci ojca udał się ok. r. 1780 do Krakowa pod opiekę brata, Jana. Uczęszczał tam od r.n. do Gimnazjum św. Anny, gdzie «rozwinął się w nim […] ów zaród nadzwyczajnych zdolności» (M. Baliński). W l. szk. 1784/5 i 1787/8—1790/1 studiował w Kolegium Fizycznym Szkoły Gł. Kor. mechanikę, matematykę elementarną, anatomię, fizjologię, chemię i historię naturalną, farmację, medycynę, matematykę wyższą i chirurgię, a w r. szk. 1787/8 prawo naturalne w Kolegium Moralnym. Wybrany na przedstawiciela «młodzi szkolnej», witał w r. 1787 króla Stanisława Augusta przybywającego na publiczne popisy; władca wyróżnił go wówczas medalem z napisem «Diligentiae» i przekazał wstęgę Orderu św. Stanisława, by w jego imieniu Ś. udekorował nią rektora Szkoły Gł. Kor., Feliksa Oraczewskiego. Oddany przez brata, Jana, pod opiekę Bonifacego Garyckiego i Jana Jaśkiewicza Ś., jako stypendysta kandydat do stanu nauczycielskiego, rozpoczął 16 X t.r. studia matematyczne w Szkole Gł. Kor.; kierunek obrał pod wpływem brata i ze względu na obietnicę (otrzymaną jeszcze w czasach nauki w gimnazjum) etatu w korpusie inżynierów pruskich w twierdzy Brzeg na Śląsku. Zachęcony przez protektorkę, ordynatową pińczowską Elżbietę z Bielińskich Wielopolską oraz wykładowcę chemii i historii naturalnej Jaśkiewicza, a także pod wrażeniem wykładów z anatomii, prowadzonych przez Wincentego Szastera, przeniósł się jednak wkrótce, wbrew woli brata, na anatomię.
Studia krakowskie pod kierunkiem Jaśkiewicza (po jego odejściu z uniwersytetu uczył się zapewne u niego prywatnie) oraz Franciszka Scheidta ukończył Ś. w r. 1791. W lipcu t.r., dzięki pomocy materialnej starszych braci, wyruszył przez Wiedeń (gdzie spędził dwa miesiące) do Pawii w Lombardii, pozostającej pod panowaniem habsburskim. Studiował tam przez dwa lata na uniwersytecie, uczęszczając na wykłady m.in. L. Galvaniego, A. Volty, L. Spallanzaniego, L. V. Brugnatelliego i P. Moscatiego. W Mediolanie zapoznał się latem 1792 z teorią bodźców szkockiego lekarza J. Browna. Dn. 16 V 1793 uzyskał stopień doktora medycyny i filozofii uniw. w Pawii. Planował podróż do Paryża, gdzie zamierzał słuchać wykładów chemika A. F. Fourcroy’a i podszkolić się w zakresie praktyki chirurgicznej, lecz na przeszkodzie stanęły wydarzenia rewolucyjne. Skierował się do Wielkiej Brytanii; przez Szwajcarię i kraje niemieckie dotarł do Ostendy, gdzie 13 VIII t.r. wsiadł na statek do Dover, a stamtąd udał się do Londynu. Pod opieką rezydenta polskiego Franciszka Bukatego spędził tam kilkanaście tygodni, zwiedzając «zakłady ściągające się do nauk lekarskich» (Baliński). Został również przedstawiony zaprzyjaźnionemu z Bukatym ambasadorowi szwedzkiemu G. A. von Nolckenowi. Wg Balińskiego pisywał w tym okresie artykuły satyryczne w języku angielskim do gazety wydawanej pod patronatem obu dyplomatów. Z Londynu pojechał do Edynburga, gdzie poznał «same czoło uczonych szkockich» (Baliński), m.in. A. Monroego II, A. Duncana seniora, J. Blacka i J. Gregory’ego. Na uniw. w Edynburgu spędził blisko dwa lata; rozpoczął wtedy pracę nad dziełem teoretycznym o organizmach, pisanym początkowo po łacinie, a pobyt wykorzystał też na zwiedzanie północnej i środkowej Anglii. Oferowanej posady medyka w Kompanii Wschodnio-Indyjskiej w Indiach nie przyjął, ze względu na «mocne przywiązanie do własnej ziemi i brata [Jana]». W tym czasie brat Jan czynił starania o powierzenie Ś-emu stanowiska lekarza nadw., jednak sprzeciwił się temu prymas Michał Poniatowski, poróżniony z Janem na tle polityki wewnętrznej Szkoły Gł. Kor. Na wiosnę 1795 przyjechał Ś. do Londynu, zamierzając stamtąd wyruszyć do Paryża, lecz po kilku miesiącach, ze względu na sytuację wojenną we Francji, udał się przez Holandię do Wiednia. W dalszym ciągu korzystając z pomocy finansowej starszych braci, poświęcił tam kilka miesięcy na obserwacje i praktykę lekarską pod opieką Johanna Petera (Jana Piotra) Franka, swego wykładowcy z Pawii. W Wiedniu otrzymał wiadomość, że dzięki protekcji brata, Jana, przyznano mu posadę profesorską w Szkole Gł. W. Ks. Lit. (od r. 1797 Szkoła Gł. Wil.) w Wilnie.
W lutym 1796 wyjechał Ś. z Wiednia na Wołyń; po drodze zatrzymał się w Żywcu u Wielopolskiej, w Krakowie oraz we Lwowie. Na Wołyniu, pracując głównie jako lekarz domowy w majątku podkomorzego buskiego Waleriana Stroynowskiego w Horochowie, mierzył się z zarazą morową (dżumą), «lecząc chorych chłopów z odwagą, a nawet z wewnętrzną radością, że mu się taki przypadek nadarzy, który do oświecenia go i rozwinięcia nabytych w medycynie wiadomości dziwnie posłużył» (Baliński). Dopiero jesienią 1797 dotarł do Wilna, gdzie mianowano go profesorem chemii i farmacji na Wydz. Lekarskim Szkoły Gł. Wil. Wykłady prowadził po polsku, co spotkało się z krytyką rektora Marcina Poczobuta Odlanickiego, uznającego łacinę za język nauki. Równocześnie rozpoczął pisanie podręcznika chemii oraz podjął praktykę lekarską. Z okazji inauguracji r. akad. 1799/1800 wygłosił we wrześniu 1799 mowę O niepewności zdań i nauk na doświadczeniu fundowanych (Wil. 1799), stanowiącą jego pierwszą znaną publikację naukową; przedstawiała ona jego poglądy na naukę i wprowadzała wiele nowych polskich terminów z zakresu chemii. Ogłoszone w r. 1800 dwutomowe Początki chemii stosownie do teraźniejszego tej umiejętności stanu dla pożytku uczniów i słuchaczów ułożone i na wzór lekcji akademickich służyć mające (Wil.), pierwszy akademicki podręcznik do nauki chemii w języku polskim, stanęły u podstaw polskiej nomenklatury chemicznej (opartej na terminologii francuskiej oraz łacińskiej i niemieckiej). Do dzieła dołączony był słownik terminów chemicznych, w tym udostępnionych Ś-emu przez Ludwika Platera. Ś., z pomocą swego zastępcy, Benedykta Borsuka, objął wówczas pieczę nad uczelnianą apteką.
Ś., Tadeusz Kundzicz i Szymon Malewski, jako reprezentanci Szkoły Głównej Wil., której gubernator wileński J. Friesel groził utratą autonomii, zostali wyznaczeni w listopadzie 1799 do opracowania wspólnie z Komisją Edukacyjną Litewską (KEL) reformy statutu Szkoły. W gronie jej profesorów Ś. złożył 20 III 1801 przysięgę wierności nowemu cesarzowi Rosji, Aleksandrowi I. Pod nowym panowaniem zakusy na autonomię uczelni ustały, a Ś. na polecenie Rady Szkoły wystosował pismo do gubernatora, L. Benningsena, w którym podkreślał jej niezależność od KEL. T.r. został członkiem czynnym Tow. Warszawskiego Przyjaciół Nauk (TPN). W r. 1803 mianowano go profesorem chemii i członkiem nowo utworzonego Wydz. Nauk Fizycznych i Matematycznych na Uniw. Wil. Dążył odtąd do zwolnienia z obowiązku prowadzenia wykładów z farmacji, a od r. 1804 przestał zajmować się apteką, którą objął jego uczeń, Jan Fryderyk Wolfgang. Wykłady Ś-ego na Uniwersytecie cieszyły się wielkim powodzeniem, przychodzili na nie także mieszkańcy Wilna, «wiele nawet pań z wyższego kółka towarzyskiego», ledwie mieszcząc się w audytorium (J. Bieliński). «Śmiało i bez przesady można mówić, że całe miasto wówczas i cały kraj był tą lekcją zajęty» (O. Ślizień). W czerwcu 1803 uczestniczył Ś. w wyborze na rektora ks. Hieronima Stroynowskiego, lecz później, w liście z 16 VIII 1805 do Tadeusza Czackiego, zarzucił mu faworyzowanie obcokrajowców i wyższe ich wynagradzanie w stosunku do Polaków. Ponieważ także jemu odmówił Stroynowski podwyższenia pensji, skarżył się t.r. kuratorowi Wileńskiego Okręgu Naukowego, Adamowi Jerzemu Czartoryskiemu, że «obciążony familią utrzymać się nie może w Wilnie ze zwyczajnej pensji, przy tak kosztownym życiu». Jednak jego pobory nie były niskie: w r. 1803 zarabiał 1 tys. rb., w l.n. blisko 1500 rb. rocznie. Ceniący Ś-ego Czartoryski bezskutecznie starał się dla niego u rektora Stroynowskiego o posadę dziekana oddz. nauk matematycznych i fizycznych po ks. Józefie Mickiewiczu. Konflikt między Stroynowskim a Ś-m podżegał podobno zaufany rektora, Ignacy Horodecki, profesor chemii i fizyki w gimnazjum wileńskim, natomiast Ś-ego wspierało kilku profesorów, w tym Stanisław Bonifacy Jundziłł, którego podręcznik do nauki zoologii i botaniki komisja uniwersytecka z udziałem Ś-ego zaakceptowała w r. 1803. W tym czasie Ś. wspomagał Czackiego radami i opiniami; t.r. razem ułożyli projekt szkoły lekarskiej i szpitala w Krzemieńcu (niezrealizowany). Od 21 X był Ś. jednym z uniwersyteckich cenzorów książek.
W r. 1804 opublikował Ś. w Warszawie pierwszy tom Teorii jestestw organicznych (wykorzystując pracę, którą zaczął pisać w Edynburgu). Rozprawa ta przedstawiała przełomową, pojawiającą się w ówczesnej nauce tezę o przemianie materii w organizmach żywych i jej wymianie między organizmami a środowiskiem przyrodniczym jako dwóch podstawowych cechach odróżniających te organizmy od materii nieożywionej. Z Jundziłłem i Godfrydem Ernestem Groddeckiem wszedł Ś. jako współwydawca w skład redakcji założonego w styczniu 1805 miesięcznika literacko-naukowego „Dziennik Wileński” (ukazywał się do grudnia 1806). W pierwszym numerze ogłosił artykuł wstępny, w którym postulował upowszechnienie w Polsce osiągnięć nauki europejskiej. Opublikował tam również Uwagi o fizycznym wychowaniu dzieci (1805 nr 5—7) oraz Wiadomość o życiu i dziełach Schillera (1805 nr 7), pierwsze polskie omówienie twórczości zmarłego t.r. niemieckiego poety, a także liczne artykuły przyrodniczo-medyczne, m.in. na temat frenologicznych teorii Franza Josepha Galla Krótki wykład systemu Galla z przyłączeniem niektórych uwag nad jego nauką (1805 nr 1), Niektóre wiadomości o żółtej gorączce (1805 nr 2), Niektóre uwagi o krowiej ospie, a mianowicie o szczepieniu jej owcom (1805 nr 4), O przypadkach pozornej śmierci i sposobach przywracania tak obumarłych osób do życia (1805 nr 9, 1806 nr 10) oraz Dodatek do nauki o pozornej śmierci (1806 nr 11). Przesłaną w r. 1805 do TPN rozprawę chemiczną wydał t.r. jako broszurę O rozpuszczaniu (Wil.) oraz Rzecz o rozpuszczaniu („Roczniki TPN” R. 5: 1808 s. 521—54).
Ś. był w gronie założycieli powstałego 12 XII 1805 w Wilnie Cesarskiego Tow. Lekarskiego i po jego zalegalizowaniu został 11 X r.n. wybrany na przewodniczącego (pełnił potem tę funkcję w l. 1808, 1812, 1814, 1828, 1830, 1833 i 1836). Na uroczystej inauguracji, 12 XII 1806, wygłosił po polsku wykład O pożytkach, jakie powszechność z zaprowadzeń towarzystw lekarskich odnosić może. W r. 1807 opublikował drugie wydanie Początków chemii (Wil.), poszerzone i zrewidowane pod kątem najnowszych odkryć. T.r. podpis Ś-ego znalazł się bez jego wiedzy na drukowanym liście Józefa Franka, krytykującym w imieniu Tow. Lekarskiego projekt gubernatora wileńskiego Aleksandra Korsakowa, by w związku z sytuacją wojenną zamienić budynki uniwersyteckie na szpitale wojskowe; w rezultacie Korsakow nakazał Ś-emu pracę w charakterze szeregowego lekarza w jednym ze szpitali wojskowych w Wilnie. Wypełniając ten nakaz, Ś. nabawił się tyfusu, jednak konflikt został załagodzony przez brata, Jana, i Czartoryskiego do tego stopnia, że na wniosek gubernatora znalazł się Ś. wśród lekarzy odznaczonych 4 III 1808 przez Aleksandra I pierścieniem brylantowym «za gorliwe leczenie urzędników wojskowych». Był już w tym czasie człowiekiem majętnym; dzięki praktyce lekarskiej wśród najbogatszych wilnian zdołał w r. 1806 kupić od rodziny Wereszczaków za 13 tys. czerwonych zł majątek Bołtup (Bołtupie) w pow. oszmiańskim (ponad 4 tys. mórg i 166 chłopów pańszczyźnianych). Znajdujące się pośrodku dóbr bołtupskich star. sitkowskie (120 mórg) nadał mu za protekcją Czartoryskiego Aleksander I.
Być może wg wskazówek Ś-ego architekt Michał Szulc zaprojektował wybudowany w Wilnie w l. 1807—8 teatr anatomiczny. Z pewnością Ś. opiniował ok. r. 1808 projekt audytorium chemicznego wraz z laboratorium (budowane w l. 1809—10) na Uniw. Wil. W r. 1808 podarował bibliotece uniwersyteckiej 122 książki ze swoich zbiorów (m.in. 39 tomów „Annales de Chimie”). T.r. zasiadał w pięcioosobowej komisji zajmującej się reorganizacją Uniwersytetu; 31 XII uzyskał urzędniczą rangę radcy kolegialnego. Dn. 28 VI 1808 przedstawił na Uniwersytecie swoje badania nad platyną, w wyniku których uznał, że wydzielił z niej odrębny metal — vestium (albo vesticum). Odkrycie to opublikował pt. Rozprawa o nowym metalu w surowej platynie odkrytym (Wil. 1808), a szczegółowe informacje przekazał członkom Inst. Francuskiego w Paryżu i Petersburskiej Akad. Nauk, a także chemikowi-amatorowi Aleksandrowi Chodkiewiczowi. Paryska komisja chemików ogłosiła jednak na posiedzeniu 11 VII t.r., że nie może potwierdzić wyniku opisanych przez Ś-ego eksperymentów, w rezultacie czego wycofał się on ze swego odkrycia, natomiast akademicy petersburscy powiadomili o pracy Ś-ego w swym periodyku. Niektórzy badacze utożsamiają metal Ś-ego z odkrytym w r. 1844 rutenem, jednak większość nie podziela tej identyfikacji. W odpowiedzi na skierowaną w r. 1809 prośbę Izby Edukacji Publicznej w Ks. Warsz. opracował Ś. Krótki rys chemii dla użytku szkół narodowych Księstwa Warszawskiego (rkp. niezachowany); przesłany do Warszawy w r. 1810, został odrzucony jako dzieło «zbyt krótkie, w wielu miejscach ciemne, a w traktacie o ciepliku samą metafizykę zawierające». Ś. w maju i czerwcu t.r. leczył «chorobę żółciową» w Karlsbadzie; przy tej okazji odwiedził Warszawę i Poznań, a w drodze powrotnej Kraków. T.r. ukazał się niemiecki przekład Teorii jestestw organicznych (Königsberg), a w r. 1811 opublikował Ś. tom drugi tego dzieła (Wil.). T.r. z inicjatywy pełniącego urząd rektora brata, Jana, zasiadał z innymi profesorami spoza wydziału w komisji przeprowadzającej konkurs na profesora wymowy i poezji, wygrany przez Euzebiusza Słowackiego.
Po wkroczeniu 28 VI 1812 do Wilna francuskiej Wielkiej Armii został Ś. wraz z innymi profesorami przedstawiony 30 VI t.r. cesarzowi Napoleonowi I. Zaangażował się w pomoc medyczną dla wojsk walczących z Rosją. Po odwrocie sił francuskich dopiero co zabudowane dobra Ś-ego w Bołtupiu zostały w r. 1813 spustoszone przez oddział kozaków: w r. 1814 wileńska komisja ds. służby wojskowej sklasyfikowała te straty jako najwyższy, pierwszy stopień zniszczeń. T.r. był Ś. w Warszawie, gdzie na tematy uniwersyteckie (m.in. w sprawie ewentualnego przeniesienia brata, Jana na stanowisko rektora w Krakowie) rozmawiał z Czartoryskim.
W r. 1815 nabył Ś. część dóbr Łubianka koło Oszmiany. Po wznowieniu t.r. miesięcznika „Dziennik Wileński” publikował w nim kolejne artykuły m.in. O pokarmach, napojach i sposobie życia w ogólności we względzie lekarskim (T. 2: 1815 s. 174—87, 258—78, 384—400); na tych łamach skrytykował również poglądy G. de Staël o wpływie nauki języków obcych na «rozwinięcie władz umysłowych w dzieciach» (List do redaktora, T. 1: 1815 s. 393—404). Za zasługi w pielęgnowaniu rannych w czasie minionej wojny został 13 XI 1816 awansowany do rangi radcy stanu. W l. 1816—17 ukazało się trzecie i ostatnie wydanie Początków chemii (Wil.). W „Pamiętniku Warszawskim” (T. 8: 1817 s. 385—401) wdał się Ś. w spór z Chodkiewiczem w sprawie tworzonej przez siebie polskiej terminologii chemicznej. Dn. 16 VII 1817 wszedł, razem z m.in. rektorem Malewskim, Kazimierzem Kontrymem i Augustem Bécu, w skład powołanego przez kuratora Czartoryskiego Komitetu Szkolnego, zajmującego się wydawaniem i poprawianiem dzieł elementarnych dla szkół niższych; Komitet, istniejący do r. 1824, był znany z opieszałości.
Ś. był w gronie założycieli powstałego w r. 1817 wileńskiego Tow. Szubrawców. Na cześć boga Słońca w mitologii litewskiej przyjął pseud. Sotwaros, a później otrzymał godność Dostojnika i ze względu na działalność na polu polonizacji języka naukowego — pseud. Rej; Towarzystwo mianowało Ś-ego 17 I 1819 swoim prezydentem. Ś. dużo pisywał do związanych z Towarzystwem „Wiadomości Brukowych”; wcielając się po śmierci Jakuba Szymkiewicza w postać «Szlachcica na Łopacie», wyszydzał przesądy, zacofanie i obojętność na krzywdę. W r. 1818 opublikował tu (nr 83—85) artykuł satyryczny Z medycyny. Juromania, choroba nie nowa, ale ciężka, wyśmiewający szlacheckie pieniactwo i stanowiący odbicie jego własnego sporu granicznego z sąsiadem, szambelanem Felicjanem Bieńkuńskim, natomiast w r. 1821 (nr 235) ogłosił artykuł Wyprawa na wieś, polemizujący z sentymentalno-romansowym wizerunkiem wsi. Na posiedzeniu władz Uniwersytetu, 15 XII 1817, wygłosił wykład O potrzebie połączenia nauki stosunków chemicznych z teorią rozpuszczenia, który w r.n. opublikował w „Dzienniku Wileńskim” (T. 1). Dla „Pamiętnika Lekarskiego Wileńskiego” (T. 1: 1818) napisał cieszące się dużym zainteresowaniem Krótkie opisanie gorączki, jaka w Wilnie i całej Litwie w latach 1812 i 1813 panowała. W r. 1818 zakupił od Piotra Zienkowicza duży majątek Równopol koło Oszmiany. W trwającym w l. 1818—22 sporze o prawo do tytułu księgarza akademickiego i prowadzenia księgarni poparł Józefa Zawadzkiego przeciw Fryderykowi Moritzowi. W r. 1820 został przewodniczącym Rady Uniwersytetu, dokonującej wyboru nowego rektora; na nową kadencję wskazała ona ponownie Malewskiego. W lutym t.r. otrzymał Ś. urzędniczą rangę radcy stanu, a za gorliwość w służbie publicznej wielki książę Konstanty osobiście przekazał mu 2 VIII cesarskie podziękowanie. W r. 1821 poparł Ś. skutecznie starania Joachima Lelewela o stanowisko profesora historii powszechnej na Uniw. Wil. Ok. r. 1822 podjął z Bécu akcję zbierania i oceny próbek chleba, którym żywili się litewscy wieśniacy; ściągnęło to na byłych «Szubrawców» śledztwo komisarza N. Nowosilcowa. W tym czasie ukazały się kolejne tłumaczenia Teorii jestestw organicznych: drugi przekład niemieckiego wydania w Norymberdze w r. 1821, a przekład francuski w Paryżu w r. 1825.
Dn. 4 VI 1822 przeszedł Ś. na emeryturę. Odtąd przebywał stale w swoich dobrach, dobrowolnie zrzekając się profesorskiego mieszkania w Wilnie na rzecz następcy na katedrze chemii, Ignacego Fonberga. W „Dzienniku Wileńskim” (T. 4: 1822) ogłosił rozprawkę O meteorycznym żelazie rzeczyckim, ponadto przeredagował i uzupełnił swe artykuły z r. 1805 o fizycznym wychowaniu dzieci. Opowiedział się przeciw popieranemu przez Czartoryskiego konkursowi na wyjazdy zagraniczne dla młodych naukowców, twierdząc, że «wojaże są niepotrzebne i powinny być skasowane, że uniwersytet sam wykształcać i usposabiać młodzież krajową powinien, a jeśli nie dopełnia tego przeznaczenia, więc uniwersytet skasować należy». W r. 1823 wszedł w skład komitetu redakcyjnego ukazującego się nieregularnie od r. 1822 wileńskiego „Dziennika Medycyny, Chirurgii i Farmacji”, stanowiącego kontynuację zawieszonego wcześniej „Pamiętnika Lekarskiego Wileńskiego”. Wezwany w lipcu 1826 przez księżnę Aleksandrę z Pernettów Zajączkową do Warszawy, pozostał przy namiestniku Król. Pol., księciu Józefie Zajączku do jego śmierci 28 VII t.r. Przyjął następnie propozycję rektora Uniw. Wil. Wacława Pelikana i w r. 1827 wrócił do pracy na uczelni jako kierownik Kliniki Lekarskiej Wil. Wprowadził obowiązek przeprowadzania sekcji zwłok osób zmarłych w klinice oraz skrupulatnego odnotowywania historii choroby pacjentów. Latem t.r. podejmował w Bołtupiu Juliusza Słowackiego (który zapewne bywał u niego już wcześniej). W r. 1830 objął funkcję współredaktora „Dziennika Medycyny, Chirurgii i Farmacji”; ogłosił tu (T. 1: 1830 s. 335—71) cenioną przez lekarzy rozprawę O gorączce. Za 25-letnią nieskazitelną służbę otrzymał 22 VIII t.r. znak honorowy, a 28 XII Order św. Anny II kl. Realizując testament zmarłego brata, Jana, przekazał t.r. lub w r. 1831 do obserwatorium wileńskiego pozostałe po nim książki i narzędzia astronomiczne. W r. 1831 powiększył majątek ziemski o Wielbutowo koło Oszmiany.
Dn. 24 XII 1831 został Ś. przewodniczącym komitetu ustanowionego do przestrzegania porządku w szpitalach. Za gorliwość w dotychczasowej służbie otrzymał 20 V 1832 Order św. Anny II kl. z koroną cesarską, a 22 XI 1836 Order św. Włodzimierza III kl. Po likwidacji Uniw. Wil., 1 V 1832, włączono klinikę do nowo utworzonej Akad. Medyko-Chirurgicznej, której Ś. dwukrotnie, w l. 1834 i 1836, zastępczo prezydował. Dn. 30 VII 1833 przedstawił deputacji wywodowej szlacheckiej gub. wileńskiej swój wywód szlachectwa; nie zdołał jednakże udowodnić polskiego szlachectwa i posiadania dóbr przez przodków, toteż Śniadeccy zostali zapisani jako szlachta z nobilitacji, z racji posiadania orderów i rangi urzędniczej. Powołany w r. 1836 na członka honorowego Akad. Medyko-Chirurgicznej w Petersburgu, opublikował w „Pamiętniku Lekarskim Warszawskim” (T. 1: 1837) rozprawy: Przypadek wścieklizny bez ukąszenia (s. 430—7), O wyziewach jadowitych i zarazach (s. 395—429) oraz Co to jest irytacja (T. 2: 1839 s. 41). W r. 1836 rozpoczął pracę nad drugim wydaniem Teorii jestestw organicznych i z pomocą Wolfganga napisał do niego przedmowę, jednak nie uzupełnił dzieła o najnowsze zdobycze nauki. Z okazji imienin 30 XI 1837 studenci Akad. Medyko-Chirurgicznej podarowali mu jego popiersie.
«Wzrost mniej niż mierny, tusza dobra, zaokrąglona, łysy, siwy, twarz inteligentna, pełna wyrazu, […] wymowa płynna, ozdobna, porywająca» (L. Grabowski, cytat za A. Wrzosek, „Jędrzej Śniadecki…”), był Ś. wspominany jako «poważny, białowłosy starzec, wykwintny czyścioch ze słodkim wyrazem twarzy, w uśmiechu i wzroku przebijała wesołość i odcień dowcipnej ironii. […] Cała jego osobistość ze swoim nawet dużym, na bok skrzywionym nosem była wielce sympatyczna. […] Głęboką znajomością i zamiłowaniem swego przedmiotu umiał pociągnąć uwagę i wzbudzić w słuchaczach upodobanie do wykładanej przez siebie nauki» (O. Ślizień).
Poglądy naukowe Ś-ego w zakresie chemii i medycyny były zbieżne z nurtami dominującymi we Francji, Niemczech, Włoszech i Wielkiej Brytanii. Główną inspirację stanowiła poznana jeszcze na studiach teoria Browna, jednak z czasem stawał się wobec niej coraz bardziej krytyczny. Starał się przyswajać najnowsze zagraniczne odkrycia i teorie. Jego badania dały początek kilku nowym dziedzinom w polskiej nauce, takim jak seksuologia czy psychofizjologia, podkreśla się też jego nowatorskie podejście do pediatrii i higieny. Krytykował zarówno metafizykę, jak i empiryzm, podkreślając niepewność tez opartych jedynie na doświadczeniu — ten sposób myślenia reprezentowała jego Teoria jestestw organicznych, zdaniem Andrzeja Bednarczyka odosobniona w dziejach polskiej biologii synteza teoretyczna. Polska terminologia zawdzięcza Ś-emu nazwy pierwiastków, m.in. siarka, krzem, potas, fluor, natomiast zaproponowana przez niego nazwa kwasoród została zastąpiona przez jego ucznia, Jana Oczapowskiego, terminem tlen. Do grona uczniów Ś-ego należeli także gleboznawca Michał Oczapowski, lekarz Józef Mianowski oraz geolog Ignacy Domeyko. Teksty Ś-ego, pisane wyłącznie po polsku, zwracały uwagę kunsztem językowym.
Na przełomie l. 1837 i 1838 Ś. zachorował, w lutym jego stan gwałtownie się pogorszył. Zmarł 11 V 1838 w Wilnie. Po mszy żałobnej w kościele uniwersyteckim św. św. Janów studenci Akad. Medyczno-Chirurgicznej przenieśli ciało Ś-ego pod Wilno, na miejsce gdzie wkrótce potem usypano na pamiątkę tego wydarzenia «Górkę Jędrzejowską», a stąd wozem przewieziono je do Bołtupia. Zgodnie ze swą wolą Ś. został pochowany obok żony na cmentarzu w Horodnikach (parafia Bołtup). Na grobie syn wzniósł pomnik z białego marmuru (zachowany).
W zawartym ok. r. 1797 małżeństwie z pochodzącą z Wołynia Konstancją z Mikułowskich (ok. 1770—1830) miał Ś. syna Józefa Konstantego (1799—1859, zob.), żonatego z Antoniną (zob. Śniadecka Antonina), córką Kazimierza Sulistrowskiego (zob.), siostrzenicą Ignacego (zob.) i Mikołaja (1788—1835, zob.) Abramowiczów, siostrą Konstancji, zamężnej za Aleksandrem Skirmuntem (zob.), oraz córki: Ludwikę (zob. Śniadecka Ludwika), towarzyszkę życia Michała Czajkowskiego (1804—1886, zob.), i Zofię (zob. Balińska Zofia), żonę Michała Balińskiego (zob.). Wnukiem Ś-ego był Józef Konstanty Śniadecki (1838—1892, zob.).
Pośmiertnie ukazały się dwa kolejne wydania Teorii jestestw organicznych (Wil. 1838, Wil. 1861). Baliński opublikował Dzieła Ś-ego w sześciu tomach (W. 1840); w tomie pierwszym ogłosił m.in. po raz pierwszy całość O fizycznym wychowaniu dzieci (wyd. osobne, Wr. 1840, Sanok 1855, Wil. 1856, P. 1867, W. 1920, Gd. 1997, W. 2009). Pisma satyryczne opracował Adam Wrzosek (W. 1908), a wybór pism naukowych i publicystycznych Bolesław Skarżyński (W. 1952). Spisane przez Wolfganga wykłady z farmacji z r. 1802 opublikował Witold Włodzimierz Głowacki pt. Farmacya Pana Śniadeckiego (W. 1991). O pamięć Ś-ego upominała się Maria Konopnicka w szkicu „Luźne kartki. Wrażenia z Pawii” („Ludzie i rzeczy”, W. 1898). Pomniki Ś-ego wystawiono m.in. w Inst. Chemicznym Uniw. Lwow. (1897, przez Antoniego Popiela) oraz w Żninie (1960, przez Alfonsa Karnego) i wspólny z bratem Janem (2008, przez Zbigniewa Dolskiego). Poczta Polska wyemitowała w r. 1957 znaczek z wizerunkiem Ś-ego. Jego imieniem nazwano kilka szkół, w tym Akad. Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku, szpitali (w Białymstoku, Nowym Sączu i Mińsku Maz.) oraz bibliotek i ulic; szereg innych obiektów nazwano na cześć obu braci (bliższe dane w biogramie Jana Śniadeckiego). Od r. 1965 Polskie Tow. Chemiczne przyznaje medal imienia Ś-ego; podobny medal przyznaje od r. 1997 Wydz. Nauk Medycznych PAN.
Portrety: przez Aleksandra Sleńdzińskiego z r. 1843 i przez Józefa Oziębłowskiego, ok. poł. XIX w. w Lietuvos dailės muziejus w Wil., przez Jana Rustema (kilka wersji), półpostać, ok. 1815, na Zamku Królewskim w W., przez Karola Rypińskiego wg J. Rustema jako ryc., w: „Album Wileńskie”, Oprac. J. K. Wilczyński, Wil. 1848; Gipsowe popiersie przez Kazimierza Jelskiego w sali posiedzeń Tow. Lek. Wil.; Grajewski, Bibliogr. ilustracji; — Estreicher; Estreicher w. XIX; Katalog portretów osobistości polskich i obcych w Polsce działających, W. 1994 IV; Lietuvos ateizmo istorijos chestomatija. Religijos kritika, laisvamanybė ir ateizmas Lietuvoje, Vilnius 1988; Nowy Korbut; PSB (Andrzejowski Antoni, Baranowski Ignacy, Bartsch Jan Kanty, Borkowski Stanisław, Borsuk Benedykt, Bukaty Franciszek, Chodkiewicz Aleksander, Chodźko Jan Borejko, Czech Józef, Domeyko Ignacy, Dorszewski Kazimierz, Glücksberg August, Górski Walerian, Grochowski Mieczysław, Günther von Heidesheim Adam, Homolicki Michał, Karczewski Jozef, Konopnicka Maria, Kontrym Kazimierz, Kortum Karol, Kosmulski Leon, Kramsztyk Zygmunt, Krumłowski Józef, Kucharzewski Ludwik, Kułakowski Henryk, Mianowski Józef, Mianowski Mikołaj, Mickiewicz Józef, Niszkowski Jan, Oczapowski Michał, Oziębłowski Józef, Piekarski Witold, Pieńkiewicz Adam, Plater Ludwik, Pleśniewicz Stanisław, Potocki Stanislaw Kostka, Przybylski Maciej, Przystański Aleksander, Puttkamer Wawrzyniec, Puzynina Gabriela, Radziszewski Bronisław, Rafałowicz Ruben, Rejchman Bronisław, Renier Anicety, Rustem Jan, Rymkiewicz Feliks, Rypiński Karol, Sartorius Józef, Skarżyński Bolesław, Skimborowicz Hipolit, Skrodzki Józef, Sławecki Wincenty, Sławiński Kazimierz, Słowacki Juliusz, Spitznagel Ferdynand, Strojnowski Jerzy, Stroynowski Hieronim, Stroynowski Walerian, Stubielewicz Stefan, Szahin Franciszek, Szokalski Wiktor, Szostakowski Tadeusz, Szymanowska Maria, Szymkiewicz Jakub); Russ. biogr. slovar’; Słown. biologów; — Aftanazy, Dzieje rezydencji, IV 47—50, 156; Album Wileńskie, Oprac. J. K. Wilczyński, Wil. 1848; Baliński M., Pamiętniki o Janie Śniadeckim, jego życiu prywatnym i publicznym, i dziełach jego, Wil. 1865 I—II; tenże, Życie Jędrzeja Śniadeckiego, Leszno—Gniezno 1840; Bartnicka K., Działalność edukacyjna Jana Śniadeckiego, Wr. 1980; Beauvois D., Szkolnictwo polskie na ziemiach litewsko-ruskich 1803—1832, L. 1991 I—II; Bednarczyk A., Jędrzeja Śniadeckiego Teoria jestestw organicznych (1804), W. 2004; Bieliński, Stan nauk lek.; Bieliński, Uniw. Wil., I—III; Bieliński J., Szubrawcy w Wilnie (1817—1822). Zarys historyczny, Wil. 1910 s. 80—91; Biniewicz A., Rozwój polskiej terminologii chemii nieorganicznej, Opole 1992 s. 23—30; Bilski R., Jędrzej Śniadecki (1768—1838) pionierem współczesnej reanimizacji, „Pol. Tyg. Lek.” 1964 nr 43; Brzozowski S., Jędrzej Śniadecki, jego życie i dzieła, W. 1903; Chmielowski P., Towarzystwo Szubrawców i Jędrzej Śniadecki. Zarys obyczajowo-literacki, „Tyg. Ilustr.” 1878 nr 107—114; Czapska M., Ludwika Śniadecka, W. 1958; Głowacki W. W., Wykłady farmacji Jędrzeja Śniadeckiego w Wilnie (1797—1804), W. 1991; Gomółka B., Poglądy Jędrzeja Śniadeckiego na naturę procesu fotosyntezy, „Zesz. UJ”, Prace Botaniczne, z. 3 1975; Górnicki B., Jędrzej Śniadecki jako pediatra, Kr. 1950; tenże, Jędrzej Śniadecki — żywot i dzieła, „Warsz. Czas. Lek.” 1938 nr 45; Grochowski M., Czy zasłużony nasz fizjolog Jędrzej Śniadecki był transformistą, „Kosmos” T. 22: 1897; Grygorowicz M., Dorobek uczonych wszechnicy wileńskiej w dziedzinie chemii. Jędrzej Śniadecki i początki nauk chemicznych na Uniwersytecie Wileńskim, w: Wilno i Kresy Północno-Wschodnie, Białystok 1996 II; Harabaszewski J., Jędrzej Śniadecki. Nauczyciel chemii i pisarz rzeczy chemicznych, Lw. 1938; Hubicki W., Chemik, badacz i dydaktyk, w: Rzecz o Jędrzeju Śniadeckim, Red. I. Stasiewicz, W. 1970; tenże, Jędrzej Śniadecki as a Student of Chemistry, „Organon” T. 7: 1970 s. 231—45; Ilgiewicz H., Wileńskie towarzystwa i instytucje naukowe w XIX wieku, Tor. 2005; Januszkiewicz A., Jędrzej Śniadecki jako lekarz i kierownik Kliniki Medycznej Wileńskiej, „Now. Lek.” 1938 z. 10; Jaworska J., Album Wileńskie w zbiorach graficznych Muzeum Narodowego w Warszawie, „Roczn. Muz. Narod. w W.” T. 20: 1976 s. 272; Kamińska J., Universitas Vilnensis 1793—1803, W. 2012; Kapustinskij A. F., Andriej Sniadeckij i vilenskaja škola chimikov, „Trudy Instituta Istorii Jestiestvoznanija i Tiechniki” T. 12: 1956; Księski J., Śniadeccy w Żninie, „Problemy” 1963 nr 5; Lachs J., Projekty Tadeusza Czackiego i Jędrzeja Śniadeckiego, zmierzające do założenia szkoły lekarskiej na Wołyniu, „Przegl. Lek.” 1903 nr 27—30 (odpowiedź J. Bielińskiego, tamże 1903 nr 41, odpowiedź J. Lachsa, tamże 1903 nr 41); Libelt K., Dwaj bracia Śniadeccy, P. 1866; Marshall J. L., Marshall V. R., Reinvestigating vestium, one of the spurious platinum metals, „Bulletin for the History of Chemistry” Vol. 35: 2010 nr 1; Mężyński K., Gotfryd Ernest Groddeck Profesor Adama Mickiewicza. Próba rewizji, Wr. 1974; Modrzewski T., Czy zapomniany herb Jędrzeja i Jana Śniadeckich?, „Wiad. Lek.” T. 22: 1969 nr 14; Mościcki H., Pod znakiem Orła i Pogoni, W. 1915; Mrozowska K., U progu nowej ery. Dyskusja nad statutem wewnętrznym Uniwersytetu Wileńskiego w latach 1806—1808, w: Studia z dziejów oświaty i kultury umysłowej w Polsce XVIII—XX w., Wr. 1977; Okoń W., Jędrzej Śniadecki i jego dzieło o wychowaniu fizycznym, w: Materiały do studiów pedagogicznych, W. 1958 IV; Pigoń S., Historia jednego konkursu do katedry wymowy i poezji w dawnym Uniwersytecie Wileńskim, Wil. 1929; Pleśniewicz S., Sarnecki K., Dotychczasowe poglądy na sprawę westu, „Przem. Chem.” 1938 nr 4; Płonka-Syroka B., Recepcja doktryn medycznych przełomu XVIII i XIX wieku w polskich ośrodkach akademickich w latach 1784—1863, Wr. 1990; Railiené B., Andrius Sniadeckis, Vilnius 2005; Róziewicz J., Czy Jędrzej Śniadecki odkrył ruten?, „Problemy” 1969 nr 6; tenże, Jeszcze w sprawie westu. Na marginesie artykułu I. Znaczko-Jaworskiego, „Kwart. Hist. Nauki i Techn.” T. 13: 1968 nr 4; tenże, Polsko-rosyjskie powiązania naukowe 1725—1918, Wr. 1984; tenże, Zagadka westu, „Problemy” 1950 nr 11; Rzecz o Jędrzeju Śniadeckim. Red. I. Stasiewicz, W. 1970; Sawrymowicz E., Kalendarz życia i twórczości Juliusza Słowackiego, Wr. 1960; Skarżyński B., Jędrzej Śniadecki jako pionier chemii w Polsce, „Nauka Pol.” 1953 nr 3 s. 101—34; tenże, Jędrzej Śniadecki jako prekursor nowych idei biologii i medycyny, „Zdrowie Publ.” 1951 nr 4; tenże, O Jędrzeju Śniadeckim, W. 1955; Skwarczyński Z., Kazimierz Kontrym. Towarzystwo Szubrawców, Wr. 1961; Sławiński K., Jędrzej Śniadecki — życie i dzieła, „Roczniki Chemii” T. 19: 1939 z. 1—2; tenże, Ród Śniadeckich, „Tyg. Ilustr.” 1939 nr 24; Słowiński L., Dla tej, co nie zginęła. Z dziejów edukacji narodowej na ziemiach polskich w latach 1795—1831, P. 1985; Sokalski A., Jędrzej Śniadecki, pionier wychowania fizycznego w Polsce, W. 2015; Sołoniewicz R., Jędrzej Śniadecki jako chemik-analityk, „Kwart. Hist. Nauki i Techn.” T. 36: 1991 s. 133—44; Stasiewicz I., Legenda i prawda o Jędrzeju Śniadeckim w świetle jego publicystyki, w: Rzecz o Jędrzeju…; Strojnowski J., Jędrzej Śniadecki o początkach medycyny, „Arch. Hist. Med.” T. 28: 1965 z. 3; tenże, Jędrzej Śniadecki, pionier seksuologii naukowej w Polsce, „Kwart. Hist. Nauki i Techn.” T. 13: 1968 s. 775—98; tenże, Psychofizjologia Jędrzeja Śniadeckiego, Wr. 1968; tenże, Teoria lokalizacji mózgowej Jędrzeja Śniadeckiego, „Roczn. Filoz.” T. 13: 1965 z. 4; tenże, Życiorys Jędrzeja Śniadeckiego, w: Rzecz o Jędrzeju…; Szmydtowa Z., Rousseau—Mickiewicz i inne studia, W. 1961 s. 38, 255, 258, 261, 296; Szmyt A., Gimnazjum i Liceum Wołyńskie w Krzemieńcu w systemie oświaty Wileńskiego Okręgu Naukowego w latach 1805—1833, Olsztyn 2009; Szyfman L., Jędrzej Śniadecki jako przyrodnik-materialista, „Myśl Filoz.” 1955 nr 1; tenże, Jędrzej Śniadecki. Przyrodnik-filozof, W. 1960; tenże, Przyrodnicze i filozoficzne poglądy Jędrzeja Śniadeckiego, „Studia i Mater. z Dziej. Nauki Pol.” T. 4: 1956; Świeżawski L., Jędrzej Śniadecki, jego żywot, naukowe i społeczne stanowisko, Pet. 1900; Tatarkiewicz W., Historia filozofii, Lw. 1933 II; Tretiak J., Młodość Mickiewicza, Pet. 1898 I 49—50; [Weigel J.], Żywot i prace naukowe i społeczne Jędrzeja Śniadeckiego, Kr. 1898; „Wiadomości Brukowe”, Oprac. Z. Skwarczyński, Wr. 1962 s. XXXVII—XXXIX, LXXV, CII, 97—225; Winiarz A., Szkolnictwo Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego. 1807—1831, L. 2002; Wójcicki A., Jędrzej Śniadecki jako działacz społeczny, „Roczn. USB” 1938/9; Wrzosek A., Jędrzej Śniadecki. Życiorys i rozbiór pism, Kr. 1910 I—II; tenże, Materiały do życiorysu Jędrzeja Śniadeckiego, „Krytyka Lek.” T. 9: 1905 nr 4, 6, 7; tenże, O Jędrzeju Śniadeckim. W setną rocznicę śmierci (1768—1838), „Chowanna” 1938 nr 6; Zacharkiewicz W., Działalność naukowa Jędrzeja Śniadeckiego, „Problemy” 1968 nr 6; Zahorski W., Zarys dziejów Cesarskiego Towarzystwa Lekarskiego w Wilnie (1805—1897), W. 1898; Ziemba T., Mickiewicz pod wpływem profesorów wileńskich, „Bibl. Warsz.” 1883 t. 1 s. 334; Znaczko-Jaworski I., Jędrzej Śniadecki a Petersburska Akademia Nauk, „Kwart. Hist. Nauki i Techn.” T. 12: 1967 nr 1 s. 47—59; Życie i dzieło Jędrzeja Śniadeckiego, Oprac. J. Andrzejewski, L. Sułkowska, Ł. 1990; — Andrzejowski A., Ramoty starego Detiuka o Wołyniu, Wil. 1861 II 12—13; Arch. Filomatów. Listy, I—III; Czartoryski A. J., Letters to Vilna. Listy do Wilna, 1805, Red. R. Sokoloski, Ottawa 1999; Domejko I., Pamiętniki (1831—1838), Kr. 1908; Frank J., Pamiętniki, Wil. 1913; Jankowski C., Powiat oszmiański. Materiały do dziejów ziemi i ludzi, Pet. 1896 I 183—8; [Kirkor A. H.] Jan ze Śliwina, Przechadzki po Wilnie i jego okolicach, Wil. 1856; Koresp. Śniadeckiego, I—III; Korespondencja Hugona Kołłątaja z Tadeuszem Czackim (sprzed 1812), Wyd. F. Kojsiewicz, Kr. 1844—5 I—IV; Korespondencja ks. A. Czartoryskiego i rektora Twardowskiego z l. 1822—1824, Wyd. J. Ogończyk, „Roczniki TPN w P.”. T. 26: 1900; Koźmian K., Pamiętniki, Wr. 1972 I—III; Krasiński T., Dziennik […] ucznia uniwersytetu Wileńskiego w 1816—1818 r., w: Mościcki H., Z filareckiego świata, W. 1924; Morawski S., Kilka lat młodości mojej w Wilnie (1818—1825), W. 1959; Puzynina z Güntherów G., W Wilnie i w dworach litewskich 1815—1843, Oprac. A. Czartkowski, H. Mościcki, Chotomów 1988; Skimborowicz H., Wspomnienie życia śp. Jędrzeja Śniadeckiego, W. 1840; Ślizień O., Z pamiętnika (1821—1824), w: Mościcki H., Z filareckiego świata, W. 1924; Śniadecki J., Wybór pism naukowych i publicystycznych, Red. B. Skarżyński, W. 1952; W kręgu bliskich poety. Listy rodziny Juliusza Słowackiego, Red. S. Makowski i in., W. 1960; Z pamiętników Ottona Śliźnia, Red. L. Finkel, „Pam. Tow. Liter. im. A. Mickiewicza” T. 2: 1888; — AGAD: Arch. Publ. Potockich, sygn. 265, 271; B. Czart.: Arch. Kuratorii Wil., nr 116, 125, 271—275, 279—280, 282, 285, 289, sygn. 5021, ew. 3069; B. Jag.: rkp. 976 II, 3038, 3125, 3132, 3135, 3137, 3140, 3151, 3162, 3468, 3513, 3757, 7862 IV, 7863 IV; B. Kórn.: sygn. 1851; B. Narod.: sygn. 2683, 2880—2882; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: sygn. 1815; B. Ossol.: sygn. 5257/III; Vilniaus universiteto biblioteka w Wil.: F. 19—42; Zamek Królewski w W.: Fundacja Zbiorów im. Ciechanowieckich, Arch. A. S. Ciechanowieckiego, FC/1509/96 (m.in. geneal. wszystkich potomków Ś-ego do XX w.), Gabinet Herald. Geneal., Arch. II S. Konarskiego, Koperta «Śniadecki» (dok. dot. wywodu szlachectwa Ś-ego); — Informacje Andrzeja S. Ciechanowieckiego z Londynu i Agnieszki Pospiszil z W.
Mikołaj Getka-Kenig